Doktor medicine

Dr. Edin Begić: Dijagnostika arterijske hipertenzije (povišenog krvnog pritiska) kod odraslih i djece

7.04.2017. 17:56 0

Arterijska hipertenzija je hronična i najčešće asimptomatska bolest zbog čega se često naziva tihi ubica, piše u tekstu za portal Maglajinfo.com dr. Edin Begić.

Arterijska hipertenzija je hronična i najčešće asimptomatska bolest zbog čega se često naziva tihi ubica. Nedijagnostikovana i neliječena, tiho i postepeno dovodi do oštećenja krvnih sudova, srca, mozga i bubrega.

Dijagnoza arterijske hipertenzije najčešće se postavlja na osnovu ljekarskog mjerenja krvnog pritiska u ambulantnim i bolničkim uslovima.

Tri osnovna cilja pri početnoj procjeni pacijenta sa hipertenzijom su:

• utvrđivanje vrijednosti i stepenovanje visine krvnog pritiska;
• otkrivanje sekundarnih oblika hipertenzije;
• procjena ukupnog kardiovaskularnog rizika traganjem za drugim faktorima rizika, oštećenjem ciljnih organa i pretećim oboljenjima ili kliničkim stanjima.

Arterijsku hipertenziju karakterišu povišene vrijednosti sistolnog (gornjeg) ili dijastolnog (donjeg) krvnog pritiska ili oba istovremeno iznad najviših normalnih vrijednosti, tj. iznad 140⁄90 mmHg.

Klasifikacija arterijske hipertenzije je prikazana u tabeli 1.

Refrakterna ili rezistentna hipertenzija podrazumijeva povišene vrijednosti arterijskog krvog pritiska preko 140⁄90 mmHg kod osoba mlađih od 60 godina i preko 160⁄90 mmHg kod osoba starijih od 60 godina i pored primjene najmanje tri antihipertenzivna lijeka (uključujući diuretik).

Krvni pritisak može da se mjeri u ordinaciji ili bolničkom odjeljenju (ili ambulanti), zatim od strane samog pacijenta, ili članova njegove porodice u kućnim uslovima i putem automatskog ambulantnog praćenja tokom 24 sata.

Mjerenje krvog pritiska u ordinaciji

Da bi se pravilno postavila dijagnoza hipertenzije u ordinaciji potrebno je načiniti nekoliko odvojenih mjerenja krvnog pritiska, pri čemu se treba pridržavati sljedećih pravila:

• jedan sat prije mjerenja pacijent ne bi trebalo da puši i pije kafu;
• treba da sjedi mirno na stolici, naslonjen leđima najmanje pet minuta;
• nadlaktica mora da bude oslobođena (odjeća ne smije da vrši pritisak na arterije nadlaktice);
• potrebno je da se koristi manžeta odgovarajuće veličine (manžeta mora da obuhvati 80% obima nadlaktice) (pritisak se najčešće mjeri živinim sfigmomanometrom, auskultatornom metodom, pri čemu se vrijednost sistolnog pritiska određuje prvim, a dijastolnog petim Korotkovljevim tonom).

Potrebno je da se urade dva mjerenja pritiska u razmaku 3 do 5 minuta, i ako se vrijednosti pritiska razlikuju za više od 5 mmHg, treba načiniti dodatno mjerenje i naći prosječnu vrijednost pritiska.

Kod starijih osoba, oboljelih od dijabetesa ili osoba koje daju podatke o ortostatskoj hipertenziji, potrebno je da se pritisak izmjeri i u stojećem stavu (poslije 1-5 minuta stajanja).

Mjerenje u ordinaciji se smatra referentnim, ali terapiju ne treba započinjati na osnovu jednog mjerenja, osim ako se ne radi o hipertenziji drugog stepena, pacijentu sa visokim rizikom ili pacijentu koji ima oštećenje ciljnih organa, tj. srca, krvnih sudova ili bubrega.

Hipertenzija bijelog mantila

Predstavlja hipertenziju tranzitornog tipa, koja se manifestuje samo u prisustvu ljekara ili medicinskog osoblja. Faktori vezani za povećanu prevalencu hipertenzije bijelog mantila su: starost, ženski pol i nepušači. Preporučeno je da dijagnoza hipertenzije bijelog mantila bude provjerena unutar 3-6 mjeseci i da ovi pacijenti budu ispitani i pažljivo praćeni, uključujući ponovljena mjerenja krvnog pritiska van ordinacije.

Kućno mjerenje krvnog pritiska

Mjerenje krvog pritiska van ambulante, tj. mjerenje krvnog pritiska u kući pacijenta ili samomjerenje daje podatke o vrijednostima pritiska shodno svakodnevnim životnim okolnostima pacijenta i bolje ukazuje na oštećenje ciljnih organa od mjerenja u ordinaciji.

Postupak je odličan pokazatelj reagovanja pacijenta na terapiju, te se pacijent kontrolom pritiska ohrabruje da nastavi sa terapijom. Ako su vrijednosti pritiska utvrđene kućnim mjerenjem preko 135⁄85 mmHg onda se postavlja dijagnoza hipertenzije. Potrebno je prekinuti sa samomjerenjem ako ono kod pacijenta izaziva anksioznost ili ako pacijent na osnovu ovih mjerenja samoinicijativno donosi odluku o uzimanju ili promjeni terapije.

Automatsko 24 satno praćenje arterijskog krvnog pritiska je metoda kojom se utvrđuju vrijednosti arterijskog krvnog pritiska tokom dana i noći, tokom uobičajenih dnevnih aktivnosti i tokom sna., te se koristi u dijagnostičke, terapijske i prognostičke svrhe. 

Nakon dijagnoze arterijske hipertenzije, pristupa se tretmanu hipertenzije. Prvi korak je u promjeni životnog stila pacijenta. Preporučene promjene stila života koje su se pokazle dobre u snižavanju krvnog pritiska su: (1) redukcija soli, (2) umjerenost u konzumaciji alkohola, (2) visoki unos povrća i voća i malo masti i drugih vrsta dijeteskih namjernica, (4) redukcija tjelesne težine i njeno održavanje i (5) redovna fizička aktivnost.Dodatno, insistiranje na prestanku pušenja je obavezno kako bi se poboljšao kardiovaskularni rizik, i zato što cigare imaju akutni vazopresorni efekat koji može da povisi dnevni ambulantni krvni pritisak.

Mjerenje krvnog pritiska kod djece

Pedijatrijski kardiološki pregled bez mjerenja krvnog pritiska  nije potpun. Od nemjerljivog  je značaja i to ne samo za otkrivanje arterijske hipertenzije, koja je sve češća u dječijem dobu nego i za niz urođenih srčanih mana (koarktacija aorte, aortna stenoza, aortna regurgitacija). Trebalo bi ga savjesno i vrlo precizno mjeriti, a kod pacijenata koji imaju postavljenu sumnju na patološki proces isto bi se trebalo raditi istim aparatom u isto vrijeme pod istim uslovima, u više navrata. Uobičajeno je da se tek treće mjerenje uzima kao relevantno.

Obavezno bi trebalo mjeriti pritisak na oba gornja i oba donja ekstremiteta. Izmjerene vrijednosti sistolnog, dijastolnog, srednjeg arterijskog pritiska bi se trebale usporediti sa odgovarajućim percentilnim vrijednostima (dob, pol, TV, TT-bolja korelacija vrijednosti krvnog pritiska sa TT i TV nego sa dobi). Noviji metod 24h profila krvnog pritiska se pokazao korisnim u dijagnostici. Normalni krvni pritisak se definiše kao sistolni i dijastolni krvni pritisak manji od 90-tog percentila za dob i pol, visok normalni krvni pritisak definiše se kao poseban krvni sistolni pritisak ili dijastolni krvni pritisak  između 90.-95. percentila, a hipertenzija se definiše kao prosječni sistolni ili dijastolni krvni pritisak jednak ili veći od 95. percentila za dob i pol. Uzroci hipertenzije su renalni, kardiovaskularni, endokrini i metabolički, neurogeni, ijatrogeni i nepoznati.

Srednji krvni pritisak (zbir dijastolnog pritiska i trećine pulsnog pritiska) se često određuje kod dojenčadi metodom hiperemije (flush), koja je naročito korisna za CAo. Inače mjerenje vršimo auskultatornom metodom manometrom (Riva-Roci), mada bi bolje bilo oscilometrijski odnosno ultrazvučno i automatizovano. Sistolni pritisak se kod djece može izmjeriti i palpacijom. Mjerenje se vrši u sjedećem i ležećem položaju bolesnika i to poslije odmora od 10 minuta. Pacijent treba da je potpuno opušten, da se osjeća udobno i toplo, jer i hladna prostorija može izazvati povišenje pritiska. Mjerenje se vrši na nadlakticama lijeve i desne ruke, a takođe i na donjim ekstremitetima. Sistolni pritisak na desnoj ruci je veći za 5-10 mmHg, a dijastolni za 6 mmHg od onog na lijevoj ruci.

Isto tako na donjim ekstremitetima 10-40 mm Hg pritisak je veći od onog na rukama. Manžetnu treba tako postaviti, da gumeno jastuče stoji iznad branhijalne arterije, a donja ivica manžete treba da bude oko 2 cm iznad fose kubitalis, gdje se postavlja slušalica. Pri tome ruka pacijenta treba da je u lakoj fleksiji od 40 do 90°.Adekvatna manžetna mora obuhvatiti oko 2/3 nadlaktice i biti široka kod dojenčeta 2,5 cm, malog djeteta 4 cm, a većeg djeteta 12 cm. Preuska manžetna dovodi do previsokog pritiska, a preširoka do preniskog pritiska. Deblja nadlaktica daje lažno povišene, a mršavija lažno umanjene vrijednosti, dok labavija manžetna daje povišene vrijednosti.

Dr. Edin Begić rođen je u Sarajevu 1990. godine. Završio je Medicinski fakultet Univerziteta u Sarajevu 2015. godine gdje je stekao zvanje doktora medicine. Trenutno je zaposlen u Domu zdravlja Maglaj kao doktor Opće prakse. Dr. Begić je i asistent na Medicinskom fakultetu SSST Univerziteta u Sarajevu na predmetima ''Farmakologija I i II''. Sekretar je časopisa “Materia Socio Medica”, član Asocijacije biohemičara u BiH, te član Društva za medicinski i biološki inžinjering u BiH. Dr. Begić trenutno je i student na doktorskom studiju ''Biomedicina i zdravstvo'' na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Tuzli. Učestvovao je na blizu 20 različitih konferencija iz oblasti medicine, a objavio je preko 70 naučnih publikacija od 2014. godine do danas. Nagrađen je prvim mjestom za razvoj najbolje Android aplikacije u zdravstvu na takmičenju Open Ideas Bosnia and Herzegovina 2014. godine. Osvojio je treće mjesto (poster prezentacija) na Šestim pulmološkim danima u Tešnju 2016. godine. Dobitnik je i nagrade za najbolji rad sesije ''Inrterna medicina'' (koautru) na kongresu “37th International Medical Scientific Congress” u Makedoniji 2014. godine.

Budi u toku - www.maglajinfo.com