6. novembra 1992. godine
Na današnji dan 1992. godine formirana je 1. maglajska brigada
6.11.2015. 16:06
Kada je u pitanju odbrambeno – oslobodilački rat '92 – '95, mjesec novembar ima veliki značaj za grad Maglaj i njegove gazije. Danas, dvadeset godina, nakon završetka krvavog rata, koji je odnio preko 100 000 duša i kojim su naša domovina i gradić krvlju izborili svoju nezavisnost i slobodu postavlja se jednostavno pitanje, koliko zapravo znamo šta predstavljaju 6. i 17. novembar za Maglaj? Na što nas asociraju imena Amira Pračića – Prače, Sulejmana Avdića – Daidže, Sabina Pehića – Pehe, Amira Sirovice, Rifata Abidovića, braće Dragana i Ranka Blažanovića? Historija Maglaja je dobrim dijelom obrađena, međutim rupa se nalazi u onom dijelu vezanom za period prethodnog rata. Stoga sam odlučio gradu Maglaju pokloniti jedan članak vezan za pomenuti dio historije.
Maglaj, gradić smješten na obalama rijeke Bosne, općinski je centar. Do kraja 1991. godine Maglaj je bio industrijski centar sa Tvornicom celuloze i papira „Natron“, koja je zapošljavala oko 5 500 radnika. Prije početka agresije općina je imala površinu 384 km2 i po popisu stanovništva iz 1991. godine imala je 43 249 stanovnika, raspoređenih u 56 naselja. Nacionalna struktura je bila: 45,4% Bošnjaka ili 19 637, 30,7% Srba ili 13 289, 19,3% Hrvata ili 8 366, Jugoslovena 1492 ili 3,4% i ostalih 501, odnosno 1,2%. Stanovništvo se vremenom nacionalno grupisalo u nekoliko područja: u samom gradu i naseljima Bijela Ploča, Jablanica, Liješnica, Moševac, Kosova, Kopice, Čobe, Domislica i Novi Šeher, većina su bili Bošnjaci. Srpsko stanovništvo činilo je većinu na desnoj obali rijeke Bosne, u podnožju planine Ozren, pa sve na sjever do Doboja. Do prvih višestranačkih izbora, održanih 18. novembra 1990. godine, sva važnija mjesta u privrednim subjektima, kao i organima općine pripadala su kadrovima srpske nacionalnosti. Najviše mandata dobila je SDA (19), SDS (11), HDZ (12), SK-SDP (6), Savez reformskih snaga (2), Savez socijalističke omladine – DS (2), Demokratski socijalistički savez (2) i Ostali (2).
Formiranje odbrane i djelovanje SDS-a
Kako se JNA i SDS otvoreno stavila na stranu realizacije velikosrpskog projekta, kod probosanskih stranaka, naročito SDA, dolazi do niza aktivnosti u cilju pripreme i organizacije otpora nadolazećoj agresiji. Za to vrijeme JNA i SDS izuzimaju oružje od Terotorijalne odbrane Maglaj, i prebacuju ga u Ševarlije, kod Doboja u cilju naoružanja srpskog stanovništva. Općinski organi, suprostavljaju se zahtjevu JNA da stacionira tenkovske jedinice na Omerdinom Polju, kao i zahtjevu da se pošalju regruti na hrvatsko ratište. Formiranje odbrambenih jedinica traje u periodu od aprila do juna 1992. godine, dok je prva formirana već 6. aprila. Tokom aprila agresor zauzima velike dijelove teritorije Bosne i Hercegovine, a zauzimanjem Doboja, 2. maja, rat je pokucao i na vrata Maglaja. Formiraju se i krizni štabovi na prostoru 16 mjesnih zajednica. Već od ranije djeluje Patriotska liga, čiji su pripadnici uglavnom bili naoružani lovačkim puškama. Uredbom Predsjedništva RBiH, od 15. aprila 1992. godine, formira se Opštinski štab Teritorijalne odbrane Maglaj, čija je komanda bila smještena u zgradi prethodnog štaba Teritorijalne odbrane Maglaj. Formiraju se odjeljenja, zatim vodovi, vodovi prerastaju u čete, a čete u odrede. Od tog dana kreće intenzivnija organizacija u cilju otpora agresiji. OpŠTO Maglaj je 19. aprila 1992. godine izvjestio pretpostavljeni Štab da se na raspolaganju Štabu stavilo 1848 vojno sposobnih lica. U gradu je postojala i jedinica MUP-a. Užurbano se radilo i na poboljšanju sistema veza, nabavci novih količina naoružanja, organizaciji ishrane boraca i dr.
U početnoj fazi agresije OpŠTO je imao u mjesnim zajednicama 17 samostalnih četa i 2 samostalna voda. U cilju kvalitetnijeg rukovođenja, došlo je do objedinjavanja jedinica i stavljanja pod komandu rejonskih štabova. Jedinice sa područja Novog Šehera, objedinjavaju se pod komandom istoimenog rejonskog štaba, a jedinice sa područja Misurića, objedinjavaju se u Ratni odred Misurići sa 488 boraca. Pored navedenog, formirane su i prištapske jedinice. Sve ove jedinice funkcionisat će do 6. novembra 1992. godine kada se naredbom Štaba Vrhovne komande OS RBiH formira Prva maglajska brigada. Brigada će jedan kraći period nositi naziv 318. bbr, a ubrzo će prerasti u 201. brdsku brigadu Maglaj, te će biti potčinjena Operativnoj grupi „7 - Jug“, u Maglaju, odnosno 2. korpusu ARBiH sa sjedištem u Tuzli. Pod komandom OpŠO našle su se jedinice: Odjeljenje veze, Zaštitni vod, Logistički vod, Vod vojne policije, te Prvi protivdiverzantski odred (350 boraca) i Drugi protivdiverzantski odred (280) boraca. Višak ljudstva i tehnike uključen je u 201. bbr Maglaj i u Odjeljenje logističke baze 7, OG „7 – Jug“, u Maglaju. Brigada je formirana od postojećih jedinica OpŠO Maglaj iz čijeg sastava mjesne čete ulaze u sastav brigade: četa TO Kosova, dvije čete TO Moševac, RjŠTO Novi Šeher, četa TO Bradići, četa TO Liješnica, odred Misurići i prištapske jedinice OpŠTO Maglaj. U trenutku formiranja brigadu je činilo 1985 vojnih lica ili 93,10% vojno sposobnih. Kroz tri godine agresije jedinice odbrane činit će preko 4 500 boraca. Za izuzetnu hrabrost i veliki otpor pružen agresoru maglajska 201. brigada će 14. decembra 1993. godine dobiti počasni naziv „Viteška“, kao tek druga brigada ARBiH koja je taj status dobila. Prije nje status Viteška dobila je jedino 107. brigada iz Gradačca. Neposredno nakon deblokade maglajskog okruga, u aprilu 1994. godine 201. brigada će biti potčinjena OG „Bosna“ u Zavidovićima, radi izvedbe oslobodilačkih operacija na Ozrenu. Time brigada postepeno prelazi pod nadležnost 3. korpusa ARBiH sa sjedištem u Zenici. Naređenjem Komande 3. korpusa br. 05/8 – 4 iz 18. januara 1995. godine, brigada mijenja naziv u 327. bbr Maglaj, uz počasni naziv „Viteška“. Brigada je u svom sastavu imala Komandu sa prištapskim jedinicama i 4 brdska bataljona. Nakon formiranja divizija u sastavu 3. korpusa, maglajska brigada postaje dio 35. divizije ARBiH. Komandanti brigade su bili Sulejman Herceg, zatim Esad Hidić, a nakon njega i Husein Duraković. Načelnik štaba brigade je bio Mensur Spahić, koji će nakon okončanja borbenih dejstava postati posljednji komandant maglajske brigade.
Padom Doboja u ruke srpskog agresora, 2. maja 1992. godine, Maglaj se našao u nezavidnom položaju. Okupacijom Doboja došlo je do progona bošnjačkog stanovništva sa dobojske općine prema Maglaju i Tešnju. U periodu od 2. do 7. maja pod naletom Vojske Republike Srpske izbjeglo je bošnjačko stanovništvo sa prostora Ševarlija, Pridjela i Potočana. Veliki broj ovog stanovništva svoj spas pronašao je na prostoru maglajske općine. Ogranak SDS-a u Maglaju užurbano je radio na organizaciji srpskog življa i doturanja oružja kako bi se izazvala pobuna. Presudni trenutak za grad Maglaj desio se 8. maja 1992. godine, kada su dva pripadnika Snaga javne bezbjednosti Maglaj zaustavili vozilo u kojem su se nalazili visoki oficiri JNA i paravojnih snaga SDS. U policajca Rifata Abidovića, koji je pokušao da izvrši kontrolu vozila, pucano je iz vozila. Zadobio je smrtonosne povrede glave, od kojih je podlegao. Rifat će tako postati prvi šehid i maglajski gazija koji položi život za svoj grad. Postuhmno mu je dodijeljeno Ratno priznanje „Zlatna policijska značka“.
Vatra je uzvraćena prilikom čega su stradala tri oficira JNA, Dušan i Goran Stokanić i P. Velimir. Iz planova pronađenih u stanu Dušana Stokanića otkriven je svirepi plan okupacije Maglaja. Trebalo je likvidirati sve važne ličnosti iz političkog i vojnog vrha te doturiti naoružanje lokalnom stanovništvo koje će izazvati pobunu. Dio bošnjačkog stanovništva je trebalo likvidirati, a dio smjestiti u logor koji bi se nalazio kod Petrolove pumpe. Ipak odlučnim djelovanjem TO Maglaj, HOS-a i HVO-a taj plan je spriječen. Također, razoružan je onaj dio srpskog stanovništva koji je dobio naoružanje od SDS-a, dok je veća količina naoružanja pronađena i u napuštenim srpskim stanovima. Paravojne snage SDS-a će u junu mjesecu zarobiti grupu mještana sela Jablanice, te ih odvesti prema Doboju i zvjerski likvidirati. Ni danas se ne zna gdje su posmrtni ostaci strijeljanih mještana Jablanice.
Početak odbrane i agresorska „Septembarska“ ofanziva
Nakon što je propao plan agresora o lahkom zauzimanju grada Maglaja, dolazi do prvog granatiranja maglajske općine. Prve granate su pale kod motela Bistrica. Maglaj tako nije doživio sudbinu podrinjskih općina koje padoše u prvim danima rata. Ipak situacija se iz dana u dan sve više komplikovala. Dana 13. avgusta 1992. godine jedinice TO Teslić i postrojbe HVO Teslić, pred naletom 1. teslićke brigade VRS-a povlačile su se prema teritoriju maglajske općine. Došlo je do kratke bitke u rejonu sela Kamenica, na granici općine Teslić i Maglaj. Selo je ubrzo palo, a bošnjačko stanovništvo se nastanilo na području općine Maglaj. Napad na tom dijelu se produžio sve do 25. avgusta kada su zauzeta i sela Krš i Rajševo. Do septembra 1992. godine, pripadnici VRS su danonoćno iz artiljerijskog i pješadijskog naoružanja otvarali vatru na linije odbrane kao i na gradska i prigradska naselja.
Generalštabu VRS i Komandi 1. Krajiškog korpusa, prirotet je bilo zauzimanja Maglaja i Jajca. I dok je Jajce, nažalost, palo u oktobru 1992. godine, Maglaj je izdržao do tada neviđen agresorski napad na linije odbrane. Operacija „Bosna92“ kako su je agresori nazvali, ili „Septembarska ofanziva“, otpočela je 21. septembra 1992. godine masovnim granatiranjem slobodnog teritorija maglajske općine. U prvim danima ofanzive na slobodni teritorij maglajske općine palo je oko 3 600 granata, dok će za vrijeme čitave ofanzive taj broj iznositi 10 000. U vremenu od 21. septembra do 30. oktobra traje opća ofanziva agresora. Četrdeset dana, oko 2 120 vojnika VRS iz Doboja opsjedalo je grad na desnoj obali rijeke Bosne (Stari grad, Bijela Ploča i Ulišnjak). U odbrani je učestvovalo oko 730 boraca Okružnog štaba TO Doboj. Nosilac odbrane su bile jedinice OpŠO Maglaj. Iz 111. xp brigade HVO Žepče u odbrani je učestvovalo svega 30 bojovnika, raspoređenih na liniji odbrane prema Bijeloj Ploči. Odbranjeno je 15 km2 teritorija oko Starog grada Maglaja, a oko 11 km2 je palo u ruke agresora. Agresor je ovladao Straištem, Isićima, Ruvićima i Bradićima. Sa ovih prostora prognano je cjelokupno stanovništvo. 28. septembra, borci RjŠO Novi Šeher izvode ofanzivnu akciju na neprijateljske linije: Lipova Glava – Kremen – Bazen – Jozina kuća, u dužini oko 8 kilometara, bez ikakve artiljerijske podrške i pri tome oslobađaju kotu Lipova glava i prostor od oko 2 do 3 km po dubini. Početkom novembra OpŠTO planira izvođenje kontraofanzive kako bi vratila izgubljene položaje. Prva akcija izvedena je 9. novembra kada je oslobođen objekat Naplavak. Pri tome je zarobljen jedan PAT 20/3, PM M – 84, te nekoliko sanduka municije. Sutradan je oslobođen i dio naselja Šipovo. Oslobađanjem kote Simanov grob, u rejonu Spahića gaja, 17. novembra 1992. godine, ostvaren je povoljan taktički položaj za daljna borbena dejstva. Akcija je izvedena uz pomoć boraca iz Zenice. Uspostavljena je nova linija odbrane pravcem: Hedrovače – Kraljevina – Simanov grob – Šiprage – potok Ulišnjak – Naplavak – Brđani. Slobodni teritorij je proširen za 4 km2. Zaplijenjen je PAM 12,7 mm, PAT 40 mm, TAM 110, jedan top i skladište municije. U samoj akciji poginuo je i vođa agresorske ofanzive na Maglaj „Kozara“. Nakon ovog poraza agresor više nije imao značajnijih uspjeha na ovom dijelu maglajskog ratišta. Koliko je ofanziva bila žestoka najbolje govori podatak da je u njoj poginulo 95 maglajskih boraca, heroja, dok ih je preko 500 teže ili lakše ranjeno. Također, zarobljeno je 19 boraca. Na osnovu prikupljenih podataka iz srpskih izvora, sakupio sam imena, 123 agresorska vojnika, koja su poginula tokom Septembarske ofanzive. Broj je sigurno i veći, obzirom da još uvijek nisam uspio doći do podataka o nekim drugim agresorskim jedinicama koje su učestvovale u napadu na Maglaj.
Oslobodilačke akcije u prvoj polovini 1993. i početak potpune blokade
Nakon sloma agresorske ofanzive na Maglaj u 1993. godinu se ušlo „mirno“. Linije odbrane su postale još čvršće, a agresor uglavnom upotrebom artiljerijskog naoružanja dejstvuje po Maglaju i linijama odbrane. Upravo će ta 1993. godina ostati upamćena po najkrvavijem danu po civilno stanovništvo grada Maglaja. Ispred maglajskog solitera, 29. oktobra 1993. godine, od granate ispaljene sa agresorskih položaja stradalo je 15 građana Maglaja. Također, ranjeno je 15 osoba. Nesto ranije, 14. jula prilikom granatiranja Maglaja, smrtno je stradao i maglajski heroj, širom Bosne poznati lovac na tenkove, Sabin Pehić.
Maglajske gazije iz 3. bataljona uz pomoć 204. Brigade, 6. Maja 1993. godine izvode diverzantsku akciju u rejonu Selmanskih njiva, na novošeherskom području, u kojoj je uništeno neprijateljsko oklopno vozilo sa vojnim starješinama, koje se kretalo prema Kamenici. Dana 13. maja borci 201. Bbr i OpŠo Maglaj, u sadejstvu sa 202, 318 i 319. brigadom ARBiH ovladavaju objektima: Gradac – Kapetanovo guvno i Naplavak. Akcija je izvedena uz veliku domišljatost boraca i starješina, kada se neprijatelju došlo s leđa i bez gubitaka se ovladalo ovim važnim uporištem. Tom prilikom zarobljene su veće količine municije, te jedan PAM 12,7 mm, PM M-53 i VBR. Uz značajnu podršku artiljeraca ARBiH, maglajske gazije oslobađaju naselja Isiće i Brdare, te proširiju slobodnu teritoriju za 1,5 km po dubini. Narednog dana oslobođeno je i naselje Krsno Polje i uspostavljena nova linija odbrane. Oslobodilačka ofanziva maglajskih vitezova se nastavlja i 18. maja kada oslobađaju naselje Straište. Slobodna teritorija je proširena za još 4 km po dubini. Pri tome je zarobljen i raketni lanser „fagot“, top, RB, PM i veća količina municije.
Da bi vratili izgubljeno Žepče jedinice HVO-a na tom području sklapaju savezništvo sa VRS. Za pruženu tenkovsku pomoć, Srbi su zauzvrat tražili da se njihove jedinice puste preko teritorija koji kontroliše HVO, a koji je graničio sa linijama odbrane maglajske brigade. Dana 24. Juna 1993. godine, izdajom ekstremnih dijelova HVO-a iz Žepča Maglaj dolazi pod devetomjesečnu blokadu. Nakon što su porazili jedinice ARBiH u Žepču i sam HVO se 30. juna priključuje 27. motorizovanoj brigadi VRS-a iz Dervente u napadu na linije odbrane kod Novog Šehera i Liješnice. O surovosti rata dovoljno govori podatak da je u napadu 27. motorizovane brigade VRS-a, na slobodne dijelove maglajske općine, učestvovao i Samostalni bataljon „Meša Selimović“ koji je bio sačinjen isključivo od Bošnjaka, pripadnika VRS. Snage 201. bbr, koje su se nalazile na novošeherskom ratištu, zajedno sa civilnim stanovništvom izvlače se prema slobodnoj teritoriji Žepča i Zenice i odmah se stavljaju na raspolaganje Komandi 3. korpusa ARBiH. Oko Maglaja je uspostavljen tzv. odbrambeni prsten od Debele meje, na sjevernom, do Srgova, na južnom dijelu općine, dužine oko 42 km. U julskim danima, nakon dolaska na slobodnu teritoriju, od boraca iz prognanih krajeva formirat će se 299. lahka brigada. Tako će Maglaj početkom jula 1993. godine dobiti i „Drugu maglajsku brigadu“, koja će u konačnici biti nazvana 299. maglajsko – teslićka lahka brigada, o kojoj će biti govora malo kasnije. Maglaj se tada našao u veoma nepovoljnim uvjetima, pod stalnim dejstvom artiljerije. Gotovo da nije bilo dana bez civilnih žrtava. Gradu je prijetila velika glad, usljed velikog broja izbjeglica koji su se našli unutar općine. Neprijatelj je želio iskoristiti sve nedaće, koje su zadesile slobodni teritorij maglajske općine, te 31. jula 1993. godine, izvodi kombinovani pješadijsko – tenkovski napad iz pravca Krsnog Polja prema Maglaju.
Napad je uz veliku hrabrost zaustavljen, a neprijatelju je uništen jedan transporter sa kompletnom posadom. Također, oštećen je i jedan tenk T-55. Tokom čitavog ljeta 1993. godine neprijatelj je napadao linije odbrane na Krsnom Polju i Saraj Plani, ali bi svaki put bio odbijen. O herojstvu maglajskih vitezova počelo se govoriti širom Bosne i Hercegovine. Dana 13. Septembra 1993. godine, u gotovo nemogućim uvjetima, uspješno je izvedena akcija na kotu 277 – Zekići, u vidu manevra i tom prilikom je uništena jedna neprijateljska utvrda. Agresoru su naneseni gubici u živoj sili, te je zarobljen jedan PAM 12,7 mm, PAT 20/3, top, RB i jedan minobacač, te nekoliko sanduka municije. Druga polovina 1993. godine, bila je do tada najteži period agresije za maglajskog viteza i civila. Ipak, herojstvo i volja za opstankom se osjetila na svakom koraku, tako da je neprijatelju Maglaj ostao neostvaren san.
Agresorska „Februarska“ ofanziva i oslobodilačke akcije „Konvoj 94“ i „Spoj 94“
U narednu ratnu 1994. godinu grad Maglaj, njegovi branioci i stanovnici ulaze sa velikom nadom. I pored velike hladnoće i gladi koja je vladala, maglajske gazije moralisane pobjedama koje su izvojevali tokom 1993. godine, kreću u novu oslobodilačku akciju nazvanu „Konvoj 94“. Akcija je bila biti ili ne biti za grad Maglaj. Usljed potpune blokade brojni stanovnici su bili na izmaku života zbog nedostatka osnovnih životnih namirnica. Zbog toga komanda planira izvođenje jedne akcije koja je imala za cilj uvođenje dijela vlastitih snaga u neprijateljsku pozadinu, uz sadejstvo sa jedinicama iz vlastite dubine. Dana 21. Januara 1994. godine kreće odlučna bitka za Pazarić, zloglasno srpsko uporište iz kojeg se danonoćno granatira Maglaj. Akcija će ući u anale ratovanja kao briljantan primjer hrabrosti, umijeća i sposobnosti maglajskih gazija, jer je izvedena u gotovo nemogućim uvjetima. Oslobođeno je naselje Liješnica, dio zaseoka Novakovići i Donji Bradići. Neprijatelju su nanesni gubici u živoj sili, a zarobljen je i jedan PM „Kinez“, top, PM, RB i minobacač.
Agresor je uvidio da nizom manjih akcija ne može probiti čelične maglajske rovove, s toga donosi odluku o velikoj ofanzivi na slobodne dijelove maglajske općine. TG-6 „Ozren“ iz sastava 1. Krajiškog korpusa VRS, u sadejstvu sa CJB Doboj otpočinje veliki kombinovani napad na slobodni teritorij maglajske općine. Napad počinje 24. februara 1994. i trajat će punim intenzitetom sve do 27. februara, u širem rejonu: Trnava – Gornji Ulišnjak – tt 388 – tt 472. Cilj je bio jednostavan, ovladati cjeloukupnim prostom općine Maglaj na desnoj obali rijeke Bosne. U tim napadima izgubljeni su objekti u rejonu Straišta, Krbulje i Bezimenog visa, površine 4 km2. Čitava desna obala je bila pred padom. Ipak, zahvaljujući angažmanom jedinica ARBiH izvan maglajskog odbrambenog prstena ofanziva je jenjavala. OG „Bosna“ 27. februara pokreće akciju kodnog naziva „Bedr 94“ na vozućkom ratištu, u cilju rasterećenje ratišta kod Maglaja, zatim od 6. do 8. marta 1994. Pokušavaju ovladati objektom Blizna, u akciji kodnog naziva „Krivaja 94“, ali bez uspjeha. Dana 20. marta izvedena je još jedna akcija, kodnog naziva „Lara 94“. Ponovo se pokušalo osloboditi mjesto Blizna ali bezuspješno. Ipak sve ove akcije vezale su ogromne neprijateljske snage, pa je neprijatelj dio vojnika sa maglajskog ratišta morao usmjeriti prema pravcima odakle su napadale druge jedinice ARBiH. Odbrani Maglaja pomoglo je i ubacivanje dva diverzantska voda iz Zenice, koja su dodatno ojačala odbranu Maglaja unutar odbrambenog prstena, kao i ofanzivnog bataljona „Omega“ kojim je komandovao Alija Orgić. Pored angažmana OG „Bosna“ u pomoći Maglaju su se istakle i 303, 299, 319 i 7. Slavna Muslimanska brdska brigada. Tako je, zahvaljujući angažmanu brojnih jedinica ARBiH slomljena još jedna nepriajateljska ofanziva. Slamanju agresorske ofanzive na Maglaj pridonijelo je i potpisivanje Vašingtonskog sporazuma, 18. marta 1994. godine, kada je Maglaj definitivno deblokiran. Tim sporazumom je okončan i sukob između ARBiH i HVO-a.
I pored gubitka slobodnog teritorija na desnoj obali rijeke Bosne, moral maglajskih gazija nije opao. Oslobodilačke akcije su i dalje izvođene. Radi bolje uvezanosti linija odbrane borci 201. bbr 10. septembra 1994. godine, izvode akciju pod nazivom „Spoj 94“ u kojoj je slobodna teritorija proširena po dubini za 1 km i širini za 5 km. Oslobođeni su zaseoci: Bilići, Arnauti i Ruvići, a pod kontrolu je stavljen i veliki dio sela Gračići.
Prelazak iz odbrambene u oslobodilačku fazu rata
Početak 1995. godine obilježen je četveromjesečnim primirjem, kojeg je agresorska strana u više navrata kršila. Iskoristivši stanje „mira“ ARBiH kreće sa pripremama za otpočinanje oslobodilačkih akcija širom Bosne i Hercegovine. Shodno tome, u Maglaju se formira 5. manevarski bataljon, čiji je komandir bio Amir Sirovica. On će uzeti učešće tokom oslobodilačkih akcija na vozućkom ratištu tokom maja i jula mjeseca 1995. godine. Ipak, i o njemu će nešto više govora biti kasnije.
Nakon niza manjih akcija ma ozrenskom platou, u kojem su učestvovale i jedinice iz sastava 327. vbbr Maglaj, jedinice ARBiH iz sastava 2. i 3. korpusa, otpočinju veliku oslobodilačku operaciju kodnog imena „Farz 95“. Koliko je akcija bila ozbiljna, govori podatak da je u njoj učestvovalo oko 25 000 boraca ARBiH. Cilj je bio jasan, osloboditi Ozren i na kraju trijumfalno osloboditi grad Doboj. Operacija je započela 10. septembra 1995. godine i isti dan je završena, blistavim oslobođenjem kompletne Vozuće. Prilikom munjevitog napada združenih jedinica ARBiH, potpuno je zbrisana 4. ozrenska brigada VRS. Samo dan nakog toga pristupa se novog operaciji kodnog imena „Uragan 95“, u cilju oslobađanja kompletnog Ozrena. Dana 15. septembra dolazi do spajanja 327. Vbbr sa ostalim jedinicama iz sastava 3. korpusa ARBiH. Maglajske gazije zajedno sa ostalim jedinicama napreduju prema dubini Ozrena oslobađajući sela: Joviće, Mitorvića brijeg, Bijelu Ploču, Grič, Babiće, Davidoviće, Bradariće, Gornji i Donji Rakovac, Simiće, Puljkovac, Jelaviće, Petroviće, Saviće, Bočinju i Jablanicu. Oslobađanjem sela Jablanica 17. septembra ne samo da je oslobođeno sjedište tzv. „Srpske opštine Maglaj“ nego je neprijatelj nakon tri godine rata izgubio vizuelni pogled prema Maglaju, čime je otklonjena neposredna opasnost po grad. Maglajska brigada će u borbama za Ozren učestvovati sve do kobnog 12. oktobra, kada će pod pritiskom zapadnih sila biti spriječen oslobodilački pohod bosanske armije. Koliko su maglajski vitezovi bili angažirani prilikom oslobađanja Ozrena, dovoljno govori podatak da je 21. septembra 1995. godine, svoj život položio još jedan maglajski heroj, komandir 1. bataljona 327. vbbr, Amir Pračić. Slobodna teritorija maglajske općine se ovom blistavom akcijom popela na 46%. Primjera radi, prije ove operacije slobodno je bilo samo 16% teritorije. Također, oko 22% maglajske teritorije je kontrolisao HVO. Maglaj je u borbi za svoju slobodu dao 449 gazija i 215 civila. Također, 509 boraca ima status RVI. Ratno odlikovanje „Zlatni ljiljan“ dobilo je 10 maglajskih boraca. U borbi za Maglaj poginulo je i oko 150 boraca iz drugih dijelova Bosne i Hercegovine koji su izvan maglajskog odbrambenog prstena nastojali pomoć Maglaju.
Zaboravljena strana historije „Druga maglajska brigada“ i 5. manevarski bataljon
Zatvaranjem puta, 24. juna 1993. godine, između Tešnja i Zenice od strane ždruženog srpsko – hrvatskog agresora te okupacijom Novog Šehera i okolnih sela, pripadnici 3. bataljona 204. teslićke brigade ARBiH i novošeherskog bataljona 201. bbr Maglaj osnivaju 299. maglajsko – teslićku lahku brdsku brigadu. Zona odgovornosti brigade je bila u području Željeznog polja. Komandant brigade je bio Zlatan Grbić. Brigada se uglavnom borila u zoni odgovornosti 303. zeničke brigade, a linije odbrane su držali u zoni odgovornosti 319. bbr iz Zavidovića. U novembru 1993. godine brigada je dobila zonu odgovornosti i to lijevo – desna obala rijeke Bosne, desno – Bukovik, sa pravcem djelovanja prema Žepču. Naredbom komandanta 3. korpusa, brigada je bila logistički naslonjena na 303. bbr pošto je najveći dio boraca tokom formiranja bio pretpočinjen ovoj brigadi. Finansijski su je održavale Općine Doboj, Tešanj, Teslić i Maglaj. Prvo postrojavanje brigade održano je u selu Ravne, u avgustu 1993. godine. Obzirom da je brigada bila smještena u unutrašnjosti slobodne teritorije njezini borci su često bili slani na viteško, žepačko i zavidovićansko ratište. Iako je brigada u borbi učestvovala nešto više od 10 mjeseci imala je značajan vojni angažman. Treba istaći borbe u zoni odgovornosti OG „Bosna“ i OG „Bosanska krajina“, borbe za Bukovik i Vardu, a posebno se istakla u borbi za deblokadu Starog Viteza, za što je nagrađena od komandanta korpusa. Iako je brigada postojala kratko, za Bosnu i Hercegovinu je život dalo 9 pripadnika, dok je jedan pripadnik nosilac priznanja „Zlatni ljiljan“.
Da bi postigli što veću efikasnost u vođenju borbe na cjeloukupnoj teritoriji BiH, a posebno u zoni odgovornosti 35. dKOV, komanda 35. divizije KoV, svojim naređenjem str. pov. br. 05/9-17-1751, od 15. aprila 1995. godine formira 5. manevarski bataljon sa sjedištem u Maglaju. Time je komanda korpusa uvidila herojstvo maglajskih gazija, formirajući jednu oslobodilačku jedinicu na teritoriji maglajske općine. Komandir jedinice je bio Amir Sirovica, a komanda je bila smještena u objektu „Dom Liješnica“. Sastav jedinice je bio popunjen uglavnom od boraca i starješina 327. vbbr Maglaj i ukupan sastav 5. mnb je bio oko 275 boraca i starješina. Prvi veliki uspjeh borci 5. mnb ostvarili su 21. jula 1995. godine, kada su zajedno sa drugim jedinicama 3. korpusa oslobodili tt 551, Rudeljak, Markovića vis, k 551, Skradinu kosu i tt 685. U borbama na Vozući 25. jula 1995. godine, poginuo je zamjenik komandata 5. mnb, maglajski heroj Sulejman Avdić. Kruna djelovanja ove jedinice bila je operacija „Farz 95“ kada su borci dali puni doprinos prilikom oslobađanja Vozuće i to na najtežem dijelu ratišta, Paljeniku i Đurića visu. Nakon okončanja operacije „Farz 95“ 5. mnb, je rasformiran naredbom komandanta 35. divizije KoV, od 1. oktobra 1995. godine. Njegovo ljudstvo je vraćeno u matičnu jedinicu, tj. u 327. vbbr Maglaj.